Theo rung tâm Quan trắc môi trường Việt Nam nghiên cứu cho biết, nồng độ bụi mịn PM2.5 và PM10 trung bình trong không khí ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh đang vượt mức tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới WHO và có xu hướng duy trì ở ngưỡng cao, gây nguy hại đến môi trường và sức khỏe con người ở mức báo động. Vậy bụi mịn là gì? Tác hại và cách phòng tránh hữu hiệu nhất. Hãy cùng Siêu thị hàng Úc tìm hiểu ngay nhé.
MỤC LỤC
Tìm hiểu về bụi mịn
Bụi mịn tiếng anh là gì?
Bụi mịn hay các hợp chất có trong bụi được gọi chung là Particulate Matter, ký hiệu là PM. Bụi là một hỗn hợp phức tạp có chứa các hạt vô cơ và hữu cơ ở dạng lỏng hoặc rắn bay lơ lửng trong không khí. Chúng bao gồm: Sulfate, nitrat, amoniac, natri clorua, carbon đen, bụi khoáng và nước.
Bụi mịn từ đâu ra?
Con đường hình thành và sinh ra của bụi mịn ở các đô thị lớn hầu như là từ các công trình xây dựng, khí thải giao thông, nhà máy công nghiệp….
Bụi chủ yếu sinh ra từ nhà máy, khí thải giao thông, công trình xây dựng
Ngoài ra bụi mịn còn được sinh ra từ các vụ cháy rừng, bụi sa mạc, khói núi lửa, các cơn bão cát, lốc xoáy hay từ phấn hoa, bào tử nấm, nước thải côn trùng…
Bụi mịn tác hại?
Theo một nghiên cứu của Tổ chức Y tế thế giới WHO và cơ quan nghiên cứu ung thư quốc tế IARC, có một mối tương quan tỷ lệ thuận giữa mức độ ô nhiễm khói bụi với tỷ lệ người mắc ung thư.
Cụ thể hơn, mật độ PM10 trong không khí tăng lên 10 µg/m3 thì đồng nghĩa tỷ lệ mắc ung thư sẽ tăng lên 22%. Mật độ PM2.5 tăng thêm 10 µg/m3 thì tỷ lệ mắc ung thư phổi tăng tới 36%.
Gây bệnh về tâm lý
Ô nhiễm môi trường không khí, khói bụi… khiến môi trường thêm ngột ngạt, khó thở. Từ đó khiến cho sinh hoạt của người dần bị ảnh hưởng và dẫn đến tâm lý thay đổi bất thường.
Các bệnh về hô hấp
Quá trình hô hấp là đưa oxy vào phổi, tại phổi, oxy tiếp xúc với máu, trong máu có chất hemoglobin, chất này kết hợp với oxy, mang oxy đến các tế bào. Bụi cộng với khí CO hay SO2, NO2 nhiều sẽ cản hemoglobin kết hợp oxy khiến tế bào thiếu oxy. Gây ra kích ứng mắt, mũi, họng và phổi, ho, hắt hơi… và những bệnh về hô hấp. Ngoài ra chất độc trong bụi đi vào cơ thể người sẽ gây bệnh tắc nghẽn phổi mãn tính (COPD).
Nhồi máu cơ tim
Ngoài bệnh về hô hấp, bụi còn tấn công vào phế nang, vượt qua vách ngăn khí – máu để đi vào hệ tuần hoàn và gây bệnh, bụi cũng có thể ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh. Bụi cũng có thể khiến chỗ tắc mạch máu bình thường không nghiêm trọng bỗng nhiên bị vỡ, tạo ra nghẽn mạch, gây nhồi máu cơ tim.
Giảm trí nhớ nghiêm trọng
Tiếp xúc lâu dài với không khí ô nhiễm có thể đẩy nhanh sự suy giảm nhận thức. Sự ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến hoạt động não bộ, tăng nguy cơ đột quỵ và chứng mất trí nhớ và trầm cảm.
Bụi siêu mịn PM2.5 còn được mệnh danh là “sát thủ âm thầm” . Bởi có thể thúc đẩy bệnh xơ gan và làm tăng nguy cơ mắc bệnh chuyển hóa, rối loạn chức năng gan. PM2.5 gây kháng insulin, viêm và tăng biến chứng bệnh tiểu đường. Bụi mịn còn tấn công vào phế nang, vượt qua vách ngăn khí – máu. Để đi vào hệ tuần hoàn và gây bệnh, ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh
Đặc điểm
Dấu hiệu ô nhiễm bụi mịn là gì?
Hiện tượng bụi mịn PM2.5 trong không khí tăng gấp bốn lần mức độ cho phép như hiện nay đang gây ra nhiều tác hại đến đường hô hấp nói chung và các bệnh lý tai mũi họng nói riêng cho con người.
Bụi mịn có thể xâm nhập vào cơ thể người do kích thước siêu nhỏ và ảnh hưởng tới sức khỏe nhiều hơn bất cứ chất gây ô nhiễm nào khác, ngay cả khi chúng ở nồng độ thấp.
Bụi mịn trong không khí ô nhiễm có thể xâm nhập vào cơ thể người qua đường mũi, miệng, da và niêm mạc, gây hại cho các cơ quan như mạch máu, tủy xương, lá lách… đặc biệt là hệ hô hấp và tim mạch bị ảnh hưởng nặng nề nhất.
Bụi mịn bay cao bao nhiêu?
Bụi mịn được sinh ra chủ yếu từ khói xăng xe, tồn tại trong không khí, công trình xây dựng, khí thải nhà máy và tồn tại trong không khí. Vì thế ở những nơi có ô nhiễm bụi mịn thì ở bất cứ độ cao nào thì đều có bụi mịn.
Bụi mịn có kích thước bao nhiêu?
Các hạt bụi mịn có kích thước siêu vi được biết tới nhiều nhất là 3 loại:
+ PM10: Các hạt bụi có kích thước đường kính từ 2.5 tới 10µm.
+ PM2.5: Các hạt bụi có kích thước đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 2,5µm.
+ PM1.0: Các hạt bụi có kích thước đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 1µm.
Ngoài ra còn có bụi mịn nano có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 0,1µm.
Bụi mịn 2.5 là gì? Bụi mịn pm 2.5 là gì?
PM2.5 là chỉ số nồng độ bụi siêu mịn PM2.5 trung bình có trong 1 mét khối không khí trong thời gian 24 giờ, được đo bằng đơn vị μg/m3. Đây là một trong số những yếu tố để xác định tình trạng ô nhiễm không khí. Chỉ số PM2.5 càng cao thì tình trạng ô nhiễm không khí càng nguy hiểm.
+ Kí hiệu 2.5 tức là kích thước các hạt có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 2.5 micromet (micromet viết tắt là μm, bằng 2.5 phần triệu mét).
+ Kí hiệu PM 2.5 là chỉ những hạt có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 2,5 μm.
Theo khuyến cáo của WHO bụi siêu mịn PM2.5 gây ra rất nhiều tác hại đến sức khỏe con người. Bụi PM2.5 xâm nhập vào tế bào theo đường máu chúng sẽ phá hủy cơ chế tự miễn dịch của cơ thể gây nhiều bệnh cấp tính và tổn thương vĩnh viễn đến các cơ quan quan trọng như phổi, tim, não,…
Bụi mịn PM2.5 phá hủy cơ chế tự sản sinh các tế bào tự thực của cơ thể gây ra độc tính.
Tình hình ô nhiễm bụi mịn ở Việt Nam
Tình hình ô nhiễm bụi mịn ở Việt Nam ngày càng có xu hướng tăng cao. Đặc biệt ở thành phố Hà Nội và Sài Gòn hiện là hai trong những thành phố có chỉ số ô nhiễm không khí cao nhất thế giới. Bụi mịn trong không khí gây ra những tác động nghiêm trọng đối với sức khỏe.
Ô nhiễm bụi mịn Hà Nội
Theo số liệu được công bố tại hội thảo “Ô nhiễm không khí – Mối đe dọa với sức khỏe cộng đồng” từ năm 2017. Thì lượng bụi mịn tại Hà Nội là 50,5 μg/m3 (cao 2 lần quy chuẩn quốc gia và gấp 5 lần so với ngưỡng trung bình của WHO). Cảnh báo mức độ ô nhiễm không khí ở tại Hà Nội chỉ đứng sau thủ đô New Delhi của Ấn Độ ( nơi ô nhiễm không khí nặng nhất nhì thế giới với 124 μg/m3).
Ô nhiễm bụi mịn ở Sài Gòn
Cũng theo số liệu công bố tại hội thảo thì lượng bụi mịn pm 2.5 trung bình năm 2016 ở TP.HCM là 28,23 μg/m3 (cao gấp 3 lần so với tiêu chuẩn của WHO)
Chỉ số bụi mịn an toàn
Để hiểu rõ hơn khi nào nồng độ PM2.5 đến ngưỡng gây hại, ảnh hưởng cụ thể của bụi PM2.5 tới sức khỏe và các biện pháp phòng ngừa cần thiết, bạn hãy theo dõi thông tin trong bảng dưới đây:
| Chỉ số PM2.5 (μg/m3) | Chỉ số chất lượng không khí (AQI) |
Mức độ an toàn |
| 0 – 12.0 | 0 – 50 | Tốt |
| 12.1 – 35.4 | 51 – 100 | Trung bình |
| 35.5 – 55.4 | 101 – 150 | Không tốt cho các nhóm người nhạy cảm |
| 55.5 – 150.4 | 151 – 200 | Không tốt cho sức khỏe |
| 150.5 – 250.4 | 201 – 300 | Rất không tốt cho sức khỏe |
| 250.5 – 500.4 | 301 – 500 | Nguy hiểm |
3 Biện pháp hữu hiệu để phòng tránh bị nhiễm bụi mịn?
Đeo khẩu trang kháng khuẩn
Để bảo vệ bản thân người lớn cũng như trẻ em nên đeo khẩu trang khi ra đường. Hạn chế lưu thông vào những lúc đường đông, tránh khu vực thường bị ô nhiễm như khu công nghiệp, đường cao tốc. Có thể sử dụng khẩu trang chuyên dụng để ngăn cản được nguy hại của bụi siêu mịn.
Bởi khẩu trang thông thường như khẩu trang vải không thể lọc được bụi có kích thước nhỏ. Còn khẩu trang y tế chỉ hạn chế 30- 40% lượng bụi. Để ngăn được những loại bụi có kích thước siêu nhỏ như PM2.5, chúng ta cần sử dụng loại khẩu trang chuyên dụng. Bạn nên trang bị khẩu trang Pitta Nhật Bản khi lưu thông trên đường. Đây là loại khẩu trang đáp ứng khả năng lọc bụi, vi khuẩn tốt. Ngoài ra, để chống bụi bạn có thể lót một lớp khăn giấy bên trong khẩu trang y tế hoặc đeo lồng hai khẩu trang.
Trừ những trường hợp cần thiết, nên hạn chế ra đường, tránh những khu vực bị ô nhiễm; nên chọn sống ở những nơi thoáng mát, nhiều cây xanh;
Lối sống lành mạnh
+ Thường xuyên luyện tập thể dục thể thao để tăng cường sức khỏe, cải thiện sức đề kháng;
+ Khuyến khích người dân thay đổi thói quen sinh hoạt. Như chuyển sang sử dụng các phương tiện công cộng và những phương tiện có nhiên liệu thân thiện với môi trường. Hạn chế dùng bếp than, đốt vàng mã…
+ Để hạn chế tác động của bụi mịn trong không khí. Nên giảm thiểu thời gian tiếp xúc với các nguồn ô nhiễm, các hoạt động thể dục gần nguồn phát sinh bụi;
Vệ sinh sạch sẽ & ăn uống đủ chất
+ Hạn chế đeo kính áp tròng bởi các hạt bụi có thể kẹt giữa con ngươi và mắt kính, khiến hỏng giác mạc;
+ Rửa tay với xà phòng thường xuyên, uống đủ nước;
+ Bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng. Đặc biệt là với những trẻ em có sức đề kháng yếu, hệ tai mũi họng mẫn cảm và dễ bị dị ứng. Nên tránh tiếp xúc với môi trường nhiều bụi bẩn, khói thuốc; Nên sử dụng loại khẩu trang kháng khuẩn dành riêng cho trẻ em.
+ Thường xuyên vệ sinh tai mũi họng để mũi luôn duy trì khả năng lọc bụi tốt nhất. Khi thời tiết thay đổi cần giữ ấm cho trẻ;
+ Vệ sinh sạch sẽ và ăn uống điều độ để nâng cao sức đề kháng;
+ Nâng cao hệ miễn dịch bằng chế độ dinh dưỡng nhiều rau xanh, trái cây giàu vitamin A, vitamin C. Giúp hình thành và duy trì lớp niêm mạc ở đường hô hấp và đường tiêu hóa. Chống lại các tổn thương ở tế bào, tăng cung cấp oxy cho tế bào;
+ Bên cạnh đó, cần thường xuyên vệ sinh nhà cửa, phòng ốc sạch sẽ, giữ môi trường sống được thông thoáng.
Từ đây bạn có thể hiểu phần nào về tác hại của bụi mịn đến sức khỏe chúng ta và biện pháp phòng tránh bị nhiễm bụi mịn hiệu quả nhất.
Chúc bạn và người thân có sức khỏe – bình an!
